Το τριετές περιβαλλοντικό πρόγραμμα Interreg – MEDSEALITTER (2017-2019) με στόχο την ανάπτυξη και υιοθέτηση κοινών πρωτοκόλλων για την παρακολούθηση των θαλάσσιων απορριμμάτων και των δυνητικών επιπτώσεών τους σε σημαντικά είδη βιοποικιλότητας στη Μεσόγειο, ολοκληρώθηκε με επιτυχία. To έργο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του διακρατικού προγράμματος INTERREG MED 2014-2020, με τη συνεργασία 11 σημαντικών φορέων από 4 ευρωπαϊκές χώρες: Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία και Ελλάδα. Στη χώρα μας, στο πρόγραμμα συμμετείχε το MEDASSET και το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.).
Βασικό αποτέλεσμα του προγράμματος αποτελεί η δημιουργία ενός νέου, εύχρηστου εργαλείου: του Πρωτοκόλλου Παρακολούθησης Θαλάσσιων Απορριμμάτων MEDSEALITTER. 83 σημαντικοί φορείς και οργανώσεις στην Ελλάδα και περισσότεροι από 300 συνολικά στις 4 χώρες εφαρμογής του προγράμματος, έχουν ήδη υιοθετήσει το πρωτόκολλο, επιθυμώντας να συμβάλουν στην αποτελεσματική προστασία της βιοποικιλότητας της Μεσογείου.
Το MEDASSET, με έναυσμα την πρόσφατη δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό Environmental Pollution: “Evidence of ingested plastics in stranded loggerhead sea turtles along the Greek coastline, East Mediterranean Sea”, στην οποία συμμετείχε, δημοσιεύει τα αποτελέσματα του προγράμματος, τα οποία σχετίζονται με την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2019/904 για τη μείωση των επιπτώσεων των πλαστικών μιας χρήσης στο περιβάλλον.
Στο πλαίσιο του προγράμματος MEDSEALITTER, υλοποιήθηκαν στην Ελλάδα τρεις συμμετοχικές ημερίδες γνωριμίας με το Πρωτόκολλο και εκπαίδευσης: στην Καβάλα (16/5/2019), στην Πάτρα (22/5/2019) και στην Αθήνα (6/6/2019), με τη φιλοξενία του Ινστιτούτου Αλιευτικής Έρευνας – ΙΝ.ΑΛ.Ε., της Οικολογικής Κίνησης Πάτρας – ΟΙ.ΚΙ.ΠΑ. και του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., αντίστοιχα, και με τη σημαντική συμβολή της Δρ. Κομνηνού Αναστασίας, Καθηγήτριας της Κτηνιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Στις ημερίδες συμμετείχαν περισσότεροι από 100 εκπρόσωποι Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών, Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ΜΚΟ, Πανεπιστημίων, Διευθύνσεων Αλιείας, Λιμενικών Αρχών, καθώς και κτηνίατροι, βιολόγοι και άλλοι άμεσα ενδιαφερόμενοι.
Αξίζει να τονιστούν τα σημαντικότερα επιστημονικά δεδομένα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος:
1. Αναφορικά με την παρακολούθηση κατάποσης μάκρο και μίκρο-Απορριμμάτων από τους θαλάσσιους οργανισμούς σε μεγάλη ή και σε τοπική κλίμακα:
- Η εξέταση της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta ως οργανισμού-δείκτη για την παρακολούθηση κατάποσης των μακρο-απορριμμάτων, έδειξε ότι σε 133 δείγματα χελωνών βρέθηκε πλαστικό σε ποσοστό μεγαλύτερο από 70%.
- Η εξέταση 750 δειγμάτων Γόπας (Boops boops), έδειξε την κατάποση πλαστικού σε ποσοστό 51,1% (συγκεκριμένα βρέθηκαν 1086 αντικείμενα πλαστικού σε 383 ψάρια).
2. Όσον αφορά την παρατήρηση μέσω Μη Επανδρωμένων Ιπτάμενων Οχημάτων (UAV) (αυτόματες φωτογραφίες), σε θαλάσσια έκταση 111 τετραγωνικών χλμ., παρατηρήθηκαν 97 επιπλέοντα μακρο-απορρίμματα.
3. Αναφορικά με την παρακολούθηση παράκτιων ή μεγάλων περιοχών στην ανοικτή θάλασσα με μεγάλα σκάφη, παρατηρήθηκαν κατά μέσο όρο 50 αντικείμενα επιπλεόντων μάκρο-απορριμμάτων ανά τετραγωνικό χλμ, μεγαλύτερα των 20 εκ..
4. Αντίστοιχα η παρατήρηση μέσω μεσαίων ή μικρών σκαφών, είχε ως αποτέλεσμα την καταγραφή κατά μέσο όρο 500 αντικειμένων επιπλεόντων μάκρο-απορριμμάτων ανά τετραγωνικό χλμ.
Τέλος, με στόχο την παρουσίαση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και των δράσεων του προγράμματος, καθώς και τη διάχυση του Πρωτοκόλλου, πραγματοποιήθηκε στις 11 και 12 Ιουνίου 2019 στη Ρώμη η τελική συνάντηση και το διεθνές συνέδριο του προγράμματος. Στη συνάντηση συμμετείχαν από την Ελλάδα εκπρόσωποι του MEDASSET, του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων και των Φορέων Διαχείρισης Θερμαϊκού Κόλπου και Σχινιά. Στη συνάντηση παραβρέθηκαν επίσης εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τοπικοί και διεθνείς φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις από τη Γαλλία, την Ιταλία, και την Ισπανία.
- Η Νάντια Ανδρεανίδου, Υπεύθυνη του προγράμματος MEDSEALITTER για το MEDASSET δήλωσε: «Όπως προκύπτει από τα στοιχεία η θαλάσσια χελώνα υφίσταται μεγάλη πίεση από τα θαλάσσια απορρίμματα και ειδικά από τα πλαστικά. Το MEDASSET παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα του έργου στο πλαίσιο των διεθνών συναντήσεων του Μεσογειακού Σχεδίου Δράσης του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP/MAP), τόνισε ότι η θαλάσσια χελώνα πρέπει να αποτελεί είδος-δείκτη για την αξιολόγηση της Καλής Περιβαλλοντικής Κατάστασης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Η εν λόγω σύσταση του MEDASSET έγινε αποδεκτή και η χελώνα Caretta caretta έχει ενταχθεί πλέον ως είδος-δείκτης για την αξιολόγηση της Καλής Περιβαλλοντικής Κατάστασης (Good Environmental Status) των θαλάσσιων οικοσυστημάτων στο σχεδιασμό της εθνικής θαλάσσιας στρατηγικής. »
- Ο κ. Γιώργος Μαρκοπουλιώτης, Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα δήλωσε : Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά την πυξίδα μας για την αναγκαία δράση για έξοδο από την οικονομική, και όχι μόνο, κρίση που προκαλεί η κρίση του κορονοϊού που βιώνουμε. Χρειάζονται πανευρωπαϊκές απαντήσεις και η «πράσινη» ανάκαμψη δεν είναι μόνο εφικτή αλλά αναγκαία, καθώς η Ευρώπη θα χάσει διπλά αν κινητοποιηθούν επενδύσεις για την ανοικοδόμηση της προ κρίσης οικονομίας χωρίς το μετασχηματισμό της σε «πράσινη» και βιώσιμη. Είμαστε η πρώτη γενιά που νιώθει στην καθημερινότητα της την κλιματική αλλαγή και ίσως και η τελευταία που μπορεί να κάνει κάτι έγκαιρα.
- Η καθηγήτρια κτηνιατρικής ΑΠΘ κα. Αναστασία Κομνηνού εκ μέρους του Α.Π.Θ. δήλωσε: «Στις νεκροψίες στις οποίες κάνουμε, βρίσκουμε συχνά μεγάλη συγκέντρωση πλαστικών στο στομάχι με αποτέλεσμα το ζώο να έχει έναν αργό και βασανιστικό θάνατο. Θεωρώ ότι το πρωτόκολλο είναι ένα σημαντικό και χρήσιμο εργαλείο για κτηνιάτρους και βιολόγους. Με αυτό τον τρόπο τεκμηριώνουμε τις επιπτώσεις των πλαστικών στα διάφορα θαλάσσια είδη με σκοπό να θεσπιστούν μέτρα προστασίας αυτών των ζώων, που με έναν διαφορετικό τρόπο δεν θα μπορούσαν να γίνουν εφικτά.»
- Ο κ. Γιώργος Μελέκης, συνεργάτης του Γενικού Γραμματέα Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, του ΥΠΕΝ για θέματα διαχείρισης υδάτων και θαλάσσιας στρατηγικής δήλωσε: «Είναι πολύ σημαντική η θέσπιση μεθοδολογικών προτύπων, προδιαγραφών και τυποποιημένων μεθόδων για την παρακολούθηση των καθορισμένων, από την Οδηγία Πλαίσιο για την Θαλάσσια Στρατηγική (ΟΠΘΣ) κριτηρίων, προκειμένου να παράγονται αποτελέσματα τα οποία θα είναι κοινώς αποδεκτά από την επιστημονική κοινότητα και από τα όργανα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, χωρίς στοιχεία υποκειμενικότητας. Δίδεται ο απαραίτητος χρόνος, ώστε να ενσωματωθούν τα Πρωτόκολλα αυτά στην αναθεώρηση του δικτύου παρακολούθησης της θάλασσας, εντός του έτους 2020, κατόπιν εισήγησης των φορέων που υλοποιούν το πρόγραμμα και την αναθεώρηση, στο πλαίσιο του χρονοδιαγράμματος της ΟΠΘΣ.
- Η Δρ. Ελένη Καμπέρη, Χημικός Ωκεανογράφος στο ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., δήλωσε: «στο πλαίσιο του προγράμματος MEDSEALITTER, το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. ποσοτικοποίησε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τα πλαστικά που καταπίνουν οι χελώνες και συνεχίζει, στο πλαίσιο άλλων Ευρωπαϊκών προγραμμάτων, την μελέτη της επίδρασης των πλαστικών στην υγεία των ζώων, με σκοπό να τεκμηριώσει την σπουδαιότητα της νομοθέτησης της τακτικής παρακολούθησης των χελωνών στην Ελλάδα».
- Η Λυδία Αλβανού, Βιολόγος, εκ μέρους του Φορέα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Θερμαϊκού Κόλπου τόνισε: «Για εμάς που κάνουμε περιβαλλοντική διαχείριση, το πρωτόκολλο παρακολούθησης είναι ανεκτίμητο εργαλείο. Υπάρχει μια κοινή βάση που όλοι συζητάμε πάνω σε αυτή και δουλεύουμε. Είναι τεκμηριωμένο, έχει δοκιμαστεί και με βοηθάει να βοηθήσω περισσότερο στη διαφύλαξη αυτού του φυσικού κεφαλαίου.»
Πηγή: medasset.org
Πρόσφατα σχόλια